Cái tên Hồ Trường do người đọc trích chữ trong lời ca mà gọi chứ không phải do Nguyễn Bá Trác đặt. Bài này nằm ở chương 10 tập Hạn mạn du ký. Ở chương này, tác giả cho biết vào khoảng năm 1912, khi lưu lạc đến Thượng Hải, ông đã gặp một người đồng hương cùng chí hướng, người này có giọng hát hay (giọng Quảng Đông). Một đêm nọ, hai người đi uống rượu, "rượu ngà ngà, Nguyên quân đứng dậy mà hát" (mà sau này gọi là Nam phương ca khúc). Ở bàn bên cạnh, một võ quan họ Lưu, người Trực Lệ, nghe điệu hát, sang hỏi là điệu gì, được trả lời: "Ấy là một điệu đặc biệt ở phương Nam", họ Lưu nói "nghe tiếng bi mà tráng, nhiều hơi khảng khái, Nam phương mà có điệu hát đến thế ru?". Sau đó họ Lưu xin người hát chép ra giấy lời ca ấy để giữ xem....

Giới thiệu bản dịch bài Nam phương ca khúc, Phạm Thế Ngũ viết: Trong thiên du ký (Hạn mạn du ký), đặc biệt có một bài ca do một người bạn tác giả gặp ở Thượng Hải, cùng trong cái cảnh đào vong vì quốc sự, thường nghêu ngao hát những lúc mượn chén tiêu sầu nơi lữ điếm. Bài ca ấy độc giả bấy giờ và nhất là những người cách mạng lớp sau, ai cũng thích, thường học thuộc và ngâm nga...[2]

Sau đây là bản phiên âm Hán-Việt trích từ Nam Phong tạp chí số 41 năm 1920, trang 400 - 401 và bản dịch của Dương Bá Trạc (đã chỉnh lại lỗi chính tả) do nhà biên khảo Phạm Hoàng Quân sao chép lại.

Nam phương ca khúcTrượng phu sanh bất năng phi can chiết hạm vị thế phù cương thườngTiêu dao tứ hải, hồ vị hồ thử hươngHồi đầu nam vọng mạc vô cực hề, thiên vân nhất sắc đồ thương thươngLập công bất thành, học bất tựu, thiếu tráng hữu cơ thời hề, toạ thị bách niên thân thế khu âm dươngPhủ chưởng cuồng ca vấn tư thế, mang mang thiên địa, an đắc tri nhất tri kỷ hề, thí lai đối chước hữu dư thương.Dư thương trịch hướng đông minh thủy, đông minh chi thủy vạn đội khởi cuồng lanDư thương trịch hướng tây sơn vũ, tây sơn chi vũ nhất trận hà uông dươngDư thương trịch hướng bắc phong khứ, bắc phong dương sa tẩu thạch phi thù phươngDư thương trịch hướng nam thiên vụ, vụ trung hữu nhân khai khẩu nhất ẩm cừ nhiên túyThiên địa vũ trụ hồn tương vong, dư bất túy hĩ, dư hành dư chíNam nhi tự cổ sự tang bồng, hà tất cùng sầu khấp phần tử.[3]Dịch nghĩa: Kẻ trượng phu sống mà không vạch gan, bẻ cột lo giềng mối cho đờiRong chơi bốn biển, quê hương ở nơi đâu?Quay đầu trông về nam, miệt mù vậy hỉ! Trời mây nối màu xanh ngắtLập công chẳng được, học không xong, trai trẻ có bao lâu, ngồi ngó trăm năm, thân đuổi cuộc sớm chiều.Vỗ tay hát khùng, hỏi đời kia, đất trời mờ mịt vậy, một người tri kỷ tìm ở đâu, thử đến giúp ta rót chén rượu nàyTa quăng chén rượu đầy trộn nước biển đông, nước biển đông nổi cuộn vạn lớp sóngTa quăng chén rượu đầy vào mưa núi tây, mưa núi tây một trận sao lênh lángTa quăng chén rượu đầy đuổi theo gió bắc, gió bắc tung cát lăn đá bay nơi khácTa quăng chén rượu đầy vào mây mù trời nam, trong mây mù có người há miệng điềm nhiên say trànTrời đất dọc ngang đều mất hết, sao ta không say, chí ta thời ta làmTừ xưa nam nhi đuổi theo tang bồng, cớ gì sùi sụt sầu cố hương.Nguyễn Bá Trác dịch thơ:Trượng phu không hay xé gan bẻ cột phù cương thường;Hà tất tiêu dao bốn bể, luân lạc tha hươngTrời nam nghìn dậm thẳm, mây nước một màu sươngHọc không thành, danh chẳng lập, trai trẻ bao lâu mà đầu bạc, trăm năm thân thể bóng tà dương.Vỗ tay mà hát, nghiêng đầu mà hỏi, trời đất mang mang, ai là tri kỷ lại đây cùng ta cạn một hồ trường.Hồ trường! Hồ trường! ta biết rót về đâu?Rót về đông phương, nước bể đông chảy xiết sinh cuồng lạn;Rót về tây phương, mưa Tây sơn từng trận chứa chanRót về bắc phương, ngọn bắc phong vì vụt, đá chạy cát dương;Rót về nam phương, trời nam mù mịt, có người quá chén, như điên như cuồngNào ai tỉnh, nào ai say, chí ta ta biết, lòng ta hayNam nhi sự ngiệp ở hồ thỉ, hà tất cùng sầu đối cỏ cây.[4]